W związku z podpisaniem przez Prezydenta RP w dniu 6 września 2019 r. ustawy, która zrewolucjonizuje instytucję upadłości konsumenckiej już teraz pojawia się szereg komentarzy na temat zmian. Jako, że jeszcze nie weszły one w życie, a ustawodawca przewidział aż sześciomiesięczne vacatio legis większość komentujących to osoby doskonale zorientowane w meandrach upadłości konsumenckiej. Tym bardziej dziwi, że często pojawia się opinia o tym, że pewność oddłużenia po wprowadzeniu w życie zmian będzie dużo mniejsza. Opinia z którą nie sposób się zgodzić.
Dotychczas (jeszcze przez pół roku) sąd oddalał wniosek o ogłoszenie upadłości jeśli upadły doprowadził do niewypłacalności umyślnie lub na skutek rażącego niedbalstwa. Była to bezwzględna przesłanka oddalenia wniosku. W zgodnej opinii ekspertów samo ogłoszenie upadłości daje obecnie pewność oddłużenia, bowiem sąd przesłanki negatywne bada na etapie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Jednakże komentujący zapominają o treści przepisu 491 (10) prawo upadłościowe. W dużym skrócie chodzi o możliwość umorzenia postępowania w sytuacji gdy podstawa do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości ujawni się już po jej ogłoszeniu. W sprawach wyjątkowo trudnych i złożonych to dopiero na etapie po ogłoszeniu upadłości zaczyna się prawdziwa walka o oddłużenie. Wierzyciele, najczęściej nie mają wiedzy na temat złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, ale także brakuje im legitymacji do zaskarżenia postanowienia i to nawet w przypadku wiedzy na temat nieuczciwych działań upadłego. Mogą ją ujawnić dopiero po ogłoszeniu upadłości i pierwszą czynnością jakiej dokonują jest zgłoszenie wierzytelności, a kolejną wniosek o umorzenie postępowania upadłościowego. I tu ciekawostka.
Kto najczęściej wnosi o umorzenie? ZUS, bank, a może Urząd Skarbowy? Nikt z powyższych. Najczęściej są to osoby fizyczne związane z Upadłym oprócz więzi czysto ekonomicznej także więzią emocjonalną (były partner życiowy, biznesowy, skonfliktowana rodzina). Motywacja do umorzenia postępowania jest w takich sytuacjach podwójna.
I teraz wracając do meritum. Skoro obecnie ustawodawca:
– bezwzględnie uniemożliwia oddłużenie w sytuacji gdy ktoś doprowadził do niewypłacalności umyślnie lub na skutek rażącego niedbalstwa,
– to w zestawieniu z nowym brzmieniem przepisu, w myśl którego osoby działające umyślnie lub rażąco niedbale w doprowadzeniu do niewypłacalności będą po prostu realizować dłuższy plan spłaty oczywistym jest, że o oddłużenie będzie łatwiej.
Co więcej, po zmianach tylko w przypadku celowego doprowadzenia do niewypłacalności w szczególności poprzez trwonienie majątku Upadły zablokuje sobie możliwość oddłużenia.
Co ważne, blokadę taką sąd zdejmie w sytuacji gdy względy słuszności lub humanitarne będą za tym przemawiać. Jakkolwiek będzie to uznaniowa i dość dowolna (z uwagi na nieostre pojęcie tzw. względów słuszności i humanitarnych) decyzja. Nie rozumiem zatem obaw o ewentualne umorzenie zobowiązań, skoro poprzeczka rzetelności dłużnika umożliwiająca oddłużenie po raz kolejny została obniżona. W ten sposób, w ciągu 10 lat doszliśmy do sytuacji w której zaczynaliśmy w Polsce od:
- całkowitego braku instytucji upadłości konsumenckiej,
przez - ogłoszenie upadłości w sytuacjach wyjątkowych,
następnie - bezwzględną odmowę oddłużenia w przypadku umyślności i rażącego niedbalstwa w doprowadzeniu do niewypłacalności,
do aktualnie (za 6 miesięcy) - odmowy oddłużenia tylko w przypadku celowości w doprowadzeniu do niewypłacalności przejawiającej się w trwonieniu majątku (dodatkowo możliwej do obalenia względami słuszności lub humanitarnymi).
Jak powyższe przepisy będą mieć przełożenie na sytuację praktyczną.
Po nowelizacji, osoba, która zaciągnęła kredyt bankowy ze z góry powziętym założeniem, że go nie spłaci, następnie darowała osobie bliskiej jedyny składnik majątku jakim jest nieruchomość może zostać oddłużona. Stanie się tak jeżeli sąd uzna, że choroba uniemożliwiająca jej zarobkowanie stanowi humanitarną przesłankę umorzenia zobowiązań.
